حوضه ی رسوبی – ساختاری زاگرس طی میلیون ها سال بستر دریاهای عمیق و کم عمق در دوران های مختلف بوده و هزاران متر رسوبات دریایی و موجودات دریایی همراه با آن در این بستر نهشته شده اند. با نزدیک شدن به زمان حال و در اثر نیروهای زمین ساختی، حوضه رسوبی زاگرس چین خورده و از زیر آب خارج شده است. در نتیجه با طی فرایندهای ژئوشیمیایی موجودات دریایی مدفون در میان نهشته ها، تبدیل به منابع غنی هیدروکربوری شده و در زیر این چین خوردگی ها جمع شده اند. امروزه حوضه ی زاگرس یکی از منابع غنی نفت و گاز در دنیاست و هر تاقدیس که در زیر خود مخازن عظیمی از نفت و گاز را نگهداری می کند “میدان” نامیده می شود.

برای نگهداری منابع نفت و گاز در هر میدان می بایست علاوه بر سنگ مخزن که دارای تخلخل فراوان برای نگهداری ماده ی هیدروکربوری است، سنگی به عنوان پوشش داشته باشد که نفوذ ناپذیر بوده و از نشت میدان به سطح زمین جلوگیری کند. به عنوان مثال در زاگرس سازند آسماری که از سنگ آهک ساخته شده با دارا بودن تخلخل بسیار بالاترین سنگ مخزن نفت بوده و سازند گچساران که بر روی آن نهشته شده با گچ و انیدریت فراوان به عنوان سنگ پوشش آن مانع از رسیدن مواد نفتی و گازی به سطح زمین می شود. حال اگر در بخش هایی این سنگ پوشش در اثر فرسایش از میان رفته باشد و یا در اثر نیروهای زمین ساختی دچار گسلش و یا درز و شکستگی های فراوان شده باشد، مواد هیدروکربوری به سطح زمین راه می یابند. اگر نفت به سطح زمین برسد، چشمه های نفتی و قیرهای طبیعی و اگر گاز به زمین برسد چشمه های گازی مشتعل ایجاد می گردد. یکی از نمونه های زیبا و جذاب از این نوع چشمه ها در آتشکوه در نزدیکی روستای گنبد لران و در مسیر جاده ی رامهرمز به ابولفارس در استان خوزستان قرار دارد.

در این محل گازهای هیدرکربوری از پیچ و خم لایه های چین خورده زمین گذر می کنند، خود را به سطح زمین می رسانند، شعله ور می شوند، به هر سویی زبانه می کشند و خرمنی از شعله های رنگین آتش داغ فروزان و خروشان را به نمایش در می آورند.

میدان نفتی ماماتین اولین منطقه خوزستان است که بعلت تراوشات متعدد سطحی مورد توجه کاوشگران اولیه نفت واقع شده است. این میدان در ۱۰ کیلومتری شمال خاوری شهرستان رامهرمز و ۱۰۰کیلومتری شمال خاوری اهواز در بین و در امتداد محوری میدان های نفتی هفتکل و پارسی قرار دارد (مطیعی، ۱۳۷۴). به دلیل وجود همین چشمه های نفتی، ژرژبرنارد رینولدز (نماینده دارسی و فرمانده عملیات حفاری درایران) پس از ناکامی در غرب ایران (منطقه چیا سرخ) متوجه مناطق جنوب غربی ایران شد و در ماه سپتامبر ۱۹۰۷میلادی دو حلقه چاه در منطقه ماماتین حفر نمود (یعقوبی نژاد، ۱۳۷۳).

این اثر دائمی و همیشگی از یک سو به دلیل شعله های مشتعل و ازسوی دیگر به دلیل آنکه آثار و شواهد هیدروکربوری در سطح زمین را نشان می دهد، یک اثر ژئوتوریسمی ارزشمند و گرانبها در ایالت زمین شناسی و زمین ساختی زاگرس به حساب می آید که نه تنها برای زمین شناسان بلکه برای همه علاقمندان به طبیعت جذاب و دیدنی می باشد.

در این محل شعله های رنگین آتش سوزان و فروزان همچون سیلی خروشان از دامنه هاى تپه هاى مارنى بیرون مى زند. چندین تپه که در آغوش هم خفته اند در آتشی سرخ و سوزان می سوزند. رنگ ویژه تپه ها، آنها را از مناظر اطراف مجزا کرده , اطراف هاله آتش، سوخته و دود زده است. سازندهاى تشکیل دهنده تپه ها (سازند تبخیرى گچساران و سازند مارنى میشان) در اطراف هاله سوخته و پخته شده اند به طورى که پاى فرد به راحتى در آن فرو مى رود. از کمرکش تپه ها تا اوج آنها زمین گرم و داغ بوده و در بخش هاى خاموش شده (گچ ترش غیر فعال) آثار و شواهد بلورهاى گوگرد به چشم مى خورد. تغییر و تبدیل تدریجى فرایند گچ ترش فعال به گچ ترش غیر فعال به طور کامل مشخص مى باشد.

موقعیت جغرافیایی این اثر ژئوتوریسمی زیبا در استان خوزستان در طول جغرافیایی  °۴۹٫۸۱۱۰۶۲ و عرض جغرافیایی  °۳۱٫۲۷۴۶۲۵ می باشد.

کلمات کلیدی: زمین شناسی , زمین گردشگری , ژئوتوریسم , ایران , خوزستان , رامهرمز , گنبد لران , آتشکوه , چشمه گازی , منبع هیدروکربوری , زاگرس , چین خوردگی , مخزن نفت , سازند آسماری , سازند گچساران , سازند آغاجاری , سازند میشان , میدان نفتی ماماتین , زمین گشت