ترک گلی

ذرات دانه ریز (رسی) پس از رسوبگذاری دارای مقدار زیادی آب در خلل و فرج خود می‌باشند. چنانچه این رسوبات از آب خارج گردند و در معرض هوا قرار گیرند، رفته رفته آب خود را از دست می‌دهند. حال در اثر انقباض و کشش ، در سطح این رسوبات ترکهایی ایجاد می‌گردد که به نام ترکهای خشک شده بر اثر تابش آفتاب یا ترکهای آفتابی (desiccation crack or sun crack) گفته می‌شود.

ترکهای گلی وقتی تشکیل می‌شوند باعث می‌شوند تا سطح رسوبات بر قطعات چند وجهی تقسیم گردند. این ترکها در مقطع عرضی به شکل V است که معمولا عرض آنها در حدود چند میلیمتر و عمق آنها در حدود چند سانتیمتر می‌باشد.

اگر منطقه‌ای نا آشنا و وضعیت کلی چینه شناسی آن روشن نباشد، برای تشخیص بالا و پایین لایه بایستی از بعضی نشانه‌ها کمک گرفت، یکی از این نشانه‌ها ترکهای گلی کهن می‌باشند. وقتی ترک گلی در اثر انقباض ناشی از خشک شدن ، تشکیل شد، ممکن است بوسیله رسوبات ماسه‌ای و یا رسوبات رسی با ترکیبهای متفاوت پر شود. بدین ترتیب ، به کمک این ترکهای پر شده ، می‌توان بالا و پایین طبقه را مشخص کرد.

ترک گلی که در مقطع عرضی به صورت V می‌باشد نوک آن همیشه به سمت پایین لایه می‌باشد. بدیهی است لازمه ایجاد چنین ساختی ، پرشدن سریع شکافها بوسیله رسوبات بعدی می‌باشد. بعد از اینکه فشار طبقات بالایی زیاد شد، شکافهای پر شده از ماسه ، تحت تاثیر این فشارها ، از حالت مستقیم خارج خواهند شد.

تصویر بالا ترک های گلی در بستر رودخانه ای فصلی در مسیر خط لوله ی آبادان – تنگ فنی که بر اثر نازک لایه بودن رس و بستر ماسه ای و سنگی زیر آن پس از خشک شدن ترک خورده و به سمت بالا جمع شده و شکل های لوله ای به خود گرفته اند.

کلمات کلیدی: sun crack , ایران , ترک گلی , خشک شدن , رس , زمین گردشگری , زمین گشت , ژئوتوریسم , گل , زمین گشت